Paktofonika
Paktofonika (w skrócie PFK) to jedna z najważniejszych i najbardziej wpływowych formacji w historii polskiego hip-hopu. Zespół powstał w 1998 roku z inicjatywy Piotra „Magika” Łuszcza, Sebastiana „Rahima” Salberta oraz Wojciecha „Fokusa” Alszera. Współpracowali z nimi m.in. Sebastian „DJ Bambus” Michalski oraz Marcin „Sot” Zięba, którzy tworzyli z grupą szerszy kolektyw znany jako PFK Kompany. W jego skład wchodzili także m.in. DJ Haem, Śliwka Tuitam, Sive, Kipper i Mea. Choć zespół działał tylko kilka lat, jego twórczość miała ogromny wpływ na polską scenę muzyczną i do dziś jest uznawana za przełomową. Grupa zadebiutowała w 1998 roku, kiedy to Fokus i Rahim rozpoczęli współpracę z Magikiem, który wcześniej opuścił Kaliber 44, zespół będący pionierem polskiego hip-hopu. Pierwsze utwory zespołu, takie jak „Priorytety”, „Ja to ja” i „Gdyby”, powstały w październiku 1998 roku. Te nagrania przyciągnęły uwagę słuchaczy, co doprowadziło do współpracy z wytwórnią R.R.X., jednak nieporozumienia z nią doprowadziły do zerwania kontraktu. W 2000 roku Paktofonika podpisała umowę z wytwórnią Gigant Records, co otworzyło drogę do dalszych nagrań i rozwoju kariery. 18 grudnia 2000 roku ukazała się debiutancka płyta Paktofoniki zatytułowana Kinematografia. Album odniósł ogromny sukces, zyskując uznanie zarówno wśród krytyków, jak i fanów, a utwory takie jak „Jestem Bogiem” czy „Chwile ulotne” stały się klasykami polskiego hip-hopu. W tych kawałkach zespół poruszał tematy egzystencjalne, wyrażając wątpliwości dotyczące życia, tożsamości i miejsca człowieka w świecie. Utwory te do dziś cieszą się niesłabnącą popularnością. Jednym z charakterystycznych elementów „Jestem Bogiem” było użycie sampli, w tym fragmentu rozmowy telefonicznej słuchacza Radia Maryja, co nadało utworowi wyjątkowy charakter. Album sprzedał się w ponad 100 tysiącach egzemplarzy, zyskując status platynowej płyty. Niestety, sukces ten został przyćmiony tragedią, jaka dotknęła zespół wkrótce po premierze. 26 grudnia 2000 roku, zaledwie osiem dni po premierze Kinematografii, Piotr „Magik” Łuszcz popełnił samobójstwo, wyskakując z okna swojego mieszkania w Katowicach. Śmierć Magika była ogromnym ciosem dla całej sceny hip-hopowej i fanów Paktofoniki. Magik, będący charyzmatycznym i wrażliwym artystą, zmagał się z problemami osobistymi i psychicznymi, co znalazło wyraz w jego tekstach. Kontynuacja działalności po śmierci Magika. Mimo tragedii, Rahim i Fokus postanowili kontynuować działalność Paktofoniki. W 2001 roku odbył się pierwszy koncert zespołu po śmierci Magika, podczas którego jego partie wokalne były odtwarzane z taśmy. Rok później, 25 września 2002 roku, wydali drugi album Archiwum kinematografii, który zawierał m.in. utwory nagrane podczas sesji do pierwszej płyty. Album ten, choć mniej promowany, również zyskał uznanie, ale stanowił pożegnanie z aktywną działalnością zespołu. Koniec działalności i pożegnalny koncert Paktofonika zakończyła działalność 21 marca 2003 roku, kiedy to odbył się pożegnalny koncert w katowickim Spodku. Koncert ten zgromadził tłumy fanów i był emocjonalnym zamknięciem pewnego rozdziału w historii polskiego hip-hopu. Zespół kontynuował działalność koncertową pod nazwą PFK Kompany, jednak już bez nagrywania nowej muzyki. W 2005 roku zespół Pokahontaz, utworzony przez Rahima, Fokusa i DJ-a Bambusa, kontynuował dziedzictwo Paktofoniki, ale z nową energią i innymi inspiracjami. Paktofonika pozostawiła po sobie ogromne dziedzictwo, które zostało upamiętnione na różne sposoby. W 2008 roku ukazała się książka Paktofonika. Przewodnik Krytyki Politycznej, która zawierała scenariusz do filmu opowiadającego o zespole i życiu Magika. Film ten, zatytułowany Jesteś Bogiem i wyreżyserowany przez Leszka Dawida, miał premierę w 2012 roku i spotkał się z ogromnym zainteresowaniem, stając się jednym z najważniejszych polskich filmów opowiadających o muzyce i kulturze hip-hopowej.
W 2020 roku ukazała się także biografia napisana przez Sebastiana „Rahima” Salberta i Przemysława Corso, która przybliża szczegóły związane z działalnością zespołu i jego wpływem na scenę muzyczną. Dodatkowo, w 2022 roku Rahim i Fokus powrócili do koncertowania pod szyldem Paktofoniki, świętując 22-lecie albumu Kinematografia i 20-lecie Archiwum kinematografii, co spotkało się z entuzjastycznym przyjęciem fanów zarówno w Polsce, jak i za granicą. Paktofonika wydała dwa pełnowymiarowe albumy: Kinematografia (2000) – platynowy album, który zdobył Fryderyka i jest uznawany za jeden z najważniejszych krążków w polskim hip-hopie. Archiwum kinematografii (2002) – drugi i ostatni album zespołu, będący swoistym podsumowaniem ich twórczości. Oprócz tego w 2001 roku ukazał się minialbum Jestem Bogiem, zawierający remixy i klip do tytułowego utworu. Paktofonika była zespołem, który na zawsze zmienił oblicze polskiego hip-hopu. Ich twórczość, głęboko zakorzeniona w realiach lat 90., poruszała kwestie egzystencjalne, osobiste i społeczne, nadając muzyce wymiar artystyczny i intelektualny. Tragedia, jaką była śmierć Magika, uczyniła z Paktofoniki zespół niemal mityczny, a ich utwory do dziś pozostają aktualne, inspirując kolejne pokolenia słuchaczy i artystów.