Oddech w śpiewie. Ćwiczenia na prawidłowy oddech
Chcąc dobrze śpiewać na początku należy skupić się nad prawidłowym oddechem. Dziś wskażemy jak ważny jest oddech i jak poprawnie go ćwiczyć.
Podstawą pięknego śpiewania jest m.in. poprawne oddychanie, potocznie zwane przeponowym. Wdech i wydech muszą się odbywać z wykorzystaniem nie tylko płuc, ale przede wszystkim przepony, czyli mięśnia płaskiego oddzielającego płuca od jamy brzusznej (umiejscowionego tuż pod żebrami), na pracę którego - niestety - nie mamy bezpośredniego wpływu. Odpowiednio sterować przeponą pozwalają mięśnie żeber pracujących podczas oddechu.
Można go podzielić na dwa etapy. W pierwszej kolejności powietrze powinno trafiać w głąb płuc, do samej przepony, popychać ją w dół, rozszerzać najniższe partie żeber (stąd nazwa) i lekko uwypuklać brzuch - I etap. Dopiero później ma ono delikatnie wypełnić klatkę piersiową, jednak w taki sposób, by nie powodować zbytniego jej uniesienia - II etap. Przepona pomaga kontrolować strumień powietrza wychodzący z organizmu i trafiający na struny głosowe – narząd odpowiedzialny za powstający dźwięk. Wypuszczając powietrze, w pierwszej kolejności należy opróżniać dolną część płuc, klatka piersiowa powinna pozostać szeroka w takiej samej pozycji jak po zrobionym wdechu, w wydechu biorą udział przede wszystkim mięśnie żeber.
Aby zaobserwować poprawny sposób oddychania, wystarczy położyć się i wykonać kilka głębokich wdechów i wydechów, w tej pozycji naturalnie oddychamy przeponowo-żebrowo. Żeby jednak oddychać poprawnie również w pozycji stojącej, trzeba dużo ćwiczyć.
Podparciem oddechowym nazywamy odpowiednie opanowanie i regulację oddechu. Polega ono na świadomym wydłużonym wydechu przy możliwie najwolniejszym przesuwaniu się przepony ku górze (rozkurczaniu się), przy równoczesnym rozszerzeniu klatki piersiowej jak podczas wdechu. Jest to najtrudniejszy element podstaw wokalistyki, który trzeba sobie przede wszystkim uświadomić, a potem cierpliwie ćwiczyć, kiedy już zaczniemy odczuwać pracę żeber, brzucha, klatki piersiowej w trakcie wdechu i wydechu.
Nawet zawodowcy, chcąc utrzymać formę, poświęcają sporo czasu na ćwiczenia oddechu, które również rozluźniają i odstresowują. Podglądając gwiazdy, warto zwrócić uwagę, jak dyskretny jest oddech prawdziwych artystów scenicznych – nawet gdy śpiewają długie i skomplikowane frazy (linijki muzyczne), na ich twarzach nie widać żadnego wysiłku. Dowodem na używanie właśnie przepony jest to, że podczas nabierania powietrza wcale nie unoszą ramion – jak zwykli śmiertelnicy, którzy oddychają tylko płucami. Wielu gwiazdom w powiększaniu pojemności płuc pomaga unoszenie rąk do góry lub inne ekspresyjne ruchy ciała.
Bardzo trudno śpiewa się siedząc, pozwalają sobie na to tylko niektórzy artyści, zwykle w ten sposób prezentując ballady. Przepona w takiej sytuacji pracuje znacznie gorzej, bo ma mniejsze pole manewru. A poza tym – to chyba niezbyt efektowne...
Jak osiągnąć doskonałość? Wspomniano wcześniej, że na początku trzeba sobie uświadomić własny oddech: ułóż się na plecach na twardej powierzchni, jedną dłoń połóż na mostku (mniej więcej pośrodku klatki piersiowej), drugą na brzuchu powyżej pępka. Kiedy leżysz na plecach, twój organizm oddycha prawidłowo – przeponowo-żebrowo, bardzo głęboko. Inaczej niż w pozycji stojącej, gdy nieszkolony oddech jest płytki i wypełnia jedynie górną partię płuc. Jest to pierwsze z ćwiczeń na poprawny oddech.
Pozostałe ćwiczenia oddechowe wykonujemy w pozycji stojącej, z jedną dłonią na brzuchu, drugą z boku na wysokości żeber. Kilkakrotnie powtórz wdech nosem i wydech ustami. Zaobserwuj trzy fazy. 1 – powietrze wędruje w głąb płuc (jak gdyby do brzucha), dłoń unosi się wraz z brzuchem. 2 – rozszerzają się dolne partie żeber. 3 – powietrze wypełnia klatkę piersiową, nieco unosząc ją do góry. Teraz na chwilę wstrzymaj oddech i powoli, bardzo równomiernie, wypuść powietrze ustami. Zwróć uwagę, aby przy wydechu powietrze uchodziło najpierw z dolnej części płuc (pomóż sobie dłonią spoczywającą na brzuchu, dociskając równomiernie brzuch popychasz przeponę ku górze). To kolejne bardzo ważne ćwiczenie. Poniżej znajdują się pozostałe. A więc ćwicz!
Ćwiczenia oddechowe
Każde z poniższych ćwiczeń wymaga 10 powtórzeń, za każdym razem należy pamiętać o nieunoszeniu ramion (najczęściej spotykany błąd u osób rozpoczynających naukę oddychania). Aby zauważyć efekty tej ciężkiej pracy, serie ćwiczeń oddechowych należy wykonywać kilka razy w tygodniu, a najlepiej – codziennie. Istotne jest też, by nie wykorzystywać oddechu do samego końca. Po każdej serii ćwiczeń musi nastąpić chwila przerwy w celu dotlenienia organizmu. W trakcie ćwiczeń, jak również występów powietrze powinno być nabierane w 80% przez usta i – co jest oczywiste – przez usta wypuszczane. To bardzo ważne, gdyż powietrze nabierane nosem nie ma możliwości szybkiego dotarcia w głąb płuc – po pierwsze – ma do pokonania nieco dłuższy odcinek, a po drugie – dziurki w nosie są znacznie mniejsze niż jama ustna. Warto o tym pamiętać, bo czasami szybki wdech jest niezbędny do zaśpiewania dynamicznego, trudnego fragmentu piosenki.
- o ćwiczenia - w trakcie wydechu zamiast wypuszczać powietrze na głosce “s” uruchamiaj głos, “śpiewając” na bardzo niskim tonie po kolei głoski “a”, “o”, “u”, “e”, “i”, “y”. Na każdy wydech przypada oddzielna głoska. Po wykonaniu trzech skłonów przed kolejnymi trzema należy zrobić minutową przerwę.
- “Piesek”, czyli szybkie wdechy i wydechy naśladujące zdyszanego pieska. Ćwiczenie wykonuj bez przerwy przez około 1minuty, starając się o coraz głębsze, ale tak samo szybkie wdechy i wydechy. W innym wariancie ćwiczenie to wykonuj w różnym tempie: raz szybko, innym razem bardzo wolno.
- Na “raz” wyprostowane ręce unieś w bok i do góry nad głowę – wdech. Na 2, 3, 4, 5, aż do dziesięciu bardzo powoli opuszczaj ręce, równocześnie wydychając powietrze. Po serii bezgłośnych ćwiczeń możesz dołączyć do wydechu artykulację głoski “a” na lekko obniżonym głosie.
- Powoli nabierz głęboko powietrze w głąb płuc, po czym przytrzymaj je tam przez 10 sekund i równie powoli wypuść. W trakcie ćwiczenia należy zwiększać czas przetrzymywania powietrza w płucach.
- Wariant powyższego ćwiczenia - szybko nabierz powietrze i po 10 sekundach równie szybko wypuść.
- Potrzebny będzie arkusz papieru, np. kartka z zeszytu. Znajdź śliską ścianę i przyciśnij do niej kartkę ręką na wysokości twarzy. W momencie zabrania ręki kartka powinna spaść na podłogę, ty musisz ją utrzymać na ścianie jedynie za pomocą oddechu, ściślej – wydechu. Tak szybko musi następować wdech i tak mocno wydech, aby kartka jak najdłużej nie zsunęła się po ścianie.
- Zrób głęboki dwuetapowy wdech. Na dwie sekundy zatrzymaj powietrze, po czym głośno policz do pięciu, ponownie na dwie sekundy wstrzymaj wydech i znów głośno policz do pięciu. Lekko wypuść pozostałe powietrze.
- Policz wrony na jednym oddechu: “Pierwsza wrona bez ogona, druga wrona bez ogona, trzecia wrona bez ogona ... piętnasta wrona bez ogona itd.”. Pamiętaj, aby nie wykorzystywać oddechu do samego końca.
- Policz jajka: “Siedzi kura na koszyku liczy jaja do szyku: pierwsze jajo, drugie jajo, trzecie jajo, ... 25 jajo”.
- Staraj się nadmuchać balonik, robiąc głębokie wdechy i głębokie wydechy.
- Staraj się zdmuchnąć świeczkę z odległości 30 cm, jeśli ci się uda, możesz spróbować odsuwać świeczkę możliwie najdalej i startować w konkursie na najdłuższe dmuchnięcie.
- Na lipowej, na policy, stoją miski w rzędzie
Policz z lewa, policz z prawa, jedenaście będzie
Na tej pierwszej kurek oskubanych z piórek
Na tej drugiej kurek oskubanych z piórek...
... Na tej dziesiątej kurek oskubanych z piórek
Miska jedenasta, kurka ogoniasta.
Ważna uwaga: Między poszczególnymi ćwiczeniami należy wykonać kilka relaksujących, wolnych wdechów i wydechów tylko przez nos. Jeżeli w trakcie wykonywanych ćwiczeń zacznie kręcić się w głowie, trzeba natychmiast przerwać i spokojnie oddychać przez nos, aż organizm wróci do normy. Pomieszczenie, w którym wykonywane są ćwiczenia, powinno być na bieżąco wietrzone, ewentualnie dobrze przewietrzone przed ćwiczeniami.
