Doktor Żywago
„Doktor Żywago” (ang. Doctor Zhivago) to amerykański film melodramatyczny z 1965 roku, w reżyserii Davida Leana, oparty na scenariuszu Roberta Bolta. Dzieło to jest adaptacją słynnej powieści Borisa Pasternaka o tym samym tytule, która zdobyła Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury w 1958 roku. Film stał się jednym z największych sukcesów w historii wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer i jednocześnie kluczowym elementem klasycznych epickich produkcji Leana, obok Mostu na rzece Kwai (1957) i Lawrence’a z Arabii (1962). W głównych rolach wystąpili: Omar Sharif jako poeta i lekarz Jurij Żywago, Julie Christie jako jego kochanka Lara Antipowa oraz Geraldine Chaplin jako Tonia Gromieko, jego żona. Film opowiada o losach Żywago na tle dramatycznych wydarzeń historycznych, takich jak rewolucja październikowa, wojna domowa w Rosji i powstanie Związku Radzieckiego. To także opowieść o miłości, zdradzie i poświęceniu, osadzona w realiach burzliwego XX wieku. Film został zrealizowany z rozmachem charakterystycznym dla Davida Leana. Zdjęcia były kręcone w Hiszpanii i Finlandii, ponieważ polityczna sytuacja uniemożliwiała realizację filmu w Rosji. Wybitna scenografia, wiernie oddająca zimowe krajobrazy Rosji, oraz znakomita ścieżka dźwiękowa autorstwa Maurice’a Jarre’a, na długo zapadły w pamięć widzów. Zwłaszcza motyw muzyczny „Lara’s Theme” zyskał światową popularność i stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych tematów filmowych. Film rozpoczyna się w latach 40. XX wieku, gdy generał Jewgraf Żywago (Alec Guinness), przyrodni brat Jurija, spotyka Tonię Komarową (Rita Tushingham), młodą pracownicę elektrowni, która może być zaginioną córką Jurija i Lary. W retrospekcji generał opowiada jej historię życia Jurija Żywago. Opowieść cofa się do początków XX wieku. Jurij, jako młody chłopiec, po śmierci matki trafia pod opiekę arystokratycznej rodziny Gromieków. W Moskwie poznaje Larę, córkę krawcowej, która uwikłana jest w skomplikowaną relację z Wiktorem Komarowskim (Rod Steiger), wpływowym politykiem. Lara, po dramatycznym incydencie, wychodzi za mąż za rewolucjonistę Paszę Antipowa (Tom Courtenay).
Na tle pierwszej wojny światowej, rewolucji lutowej i październikowej losy Żywago i Lary splatają się w niezwykły sposób. Między nimi rodzi się głęboka miłość, choć każde z nich ma swoje zobowiązania. Jurij zmaga się z konfliktem między uczuciem do Lary a lojalnością wobec żony, Toni. Równocześnie stara się przetrwać w trudnych czasach wojny, głodu i rewolucji. Film pokazuje dramatyczne wydarzenia rewolucji i wojny domowej w Rosji, widziane oczami zwykłych ludzi. Żywago, jako lekarz i poeta, stara się zachować swoje ideały w świecie pełnym chaosu i przemocy. Jego życie zostaje tragicznie przerwane w czasach stalinizmu, a Lara i ich córka znikają w odmętach historii. „Doktor Żywago” odniósł ogromny sukces komercyjny, zarabiając ponad 200 milionów dolarów na całym świecie. Uwzględniając inflację, film zajmuje 8. miejsce na liście największych hitów w historii amerykańskiego box office’u. Był to również film, który uratował wytwórnię MGM przed poważnymi problemami finansowymi. Ścieżka dźwiękowa, w szczególności motyw przewodni „Lara’s Theme”, zdobyła uznanie krytyków i publiczności, stając się jednym z najbardziej kultowych utworów filmowych. Pomimo ogromnego sukcesu kasowego, film spotkał się z mieszanymi recenzjami krytyków. W Stanach Zjednoczonych zarzucano mu zbyt wolne tempo i przesadną melodramatyczność. Z kolei w Związku Radzieckim krytykowano film za fałszywe przedstawienie Rosjan oraz historyczne nieścisłości. Krytycy radzieccy widzieli w dziele Leana również elementy kiczu. Jednakże międzynarodowa publiczność doceniła epickość i piękno filmu, co potwierdziły liczne nagrody. Film zdobył wiele prestiżowych wyróżnień, w tym 5 Oscarów (za najlepszy scenariusz adaptowany, zdjęcia, muzykę, scenografię i kostiumy) oraz 5 Złotych Globów, w tym za najlepszy dramat i najlepszą reżyserię. Był to także jeden z najczęściej nominowanych filmów roku 1965. „Doktor Żywago” to film, który pozostaje jednym z najważniejszych osiągnięć kina epickiego. Jego ponadczasowa opowieść o miłości i przetrwaniu w trudnych czasach nadal porusza widzów na całym świecie. Dzięki wybitnym kreacjom aktorskim, pięknej muzyce i reżyserskiej wizji Davida Leana, dzieło to zapisało się na trwałe w historii kinematografii.
